Ҳадафи эъломии ин ҷанг нобудии Ал-Қоида ва сарнагунии Толибон буд, аммо бо гузашти ду даҳа, Амрико на танҳо ба аҳдофи аслӣ даст наёфт, балки бо шикасти фоҷиабор ва хуруҷи шитобзада дар соли 2021, хароҷоти ҷонӣ, молӣ ва сиёсии азимеро ба Афғонистон ва минтақа таҳмил кард. Ин ҷанг тӯлонитарин дар таърихи Амрико ба шумор меравад ва пайомадҳои манфӣ ва амиқе бар амният ва зиндагии мардуми Афғонистон бар ҷой гузошт. Дар ин бастаи хабарӣ аз Порс Тудей нигоҳе шудааст ба шикасти низомии Амрико дар Афғонистон, ки мехонед:
Хароҷоти пинҳони ҷанги Афғонистон; аз вомҳои ҳангуфт то судҳои миллиардӣ
Тибқи бароварди Донишгоҳи Брауни Амрико, хароҷоти кулли ҷангҳои пас аз 11-уми сентябр, аз ҷумла Афғонистон, то соли 2021 беш аз 6,4 триллион доллар баровард шудааст, ки саҳми ҷанги Афғонистон ба танҳоӣ ҳудуди 2,26 триллион доллар аст. Ин рақам шомили махориҷи низомӣ, бозсозӣ, омӯзиши нерӯҳои афғонистонӣ, хароҷоти дармонии бознишастагон ва фоизи қарзҳои сангини давлатӣ мешавад. Ҳамчунин хароҷоти фоизи қарзи ин ҷанг то соли 2050 метавонад ба 6,5 триллион доллар бирасад, ки муодили 20 ҳазор доллар сарона барои ҳар амрикоӣ аст.
Конгресси Амрико беш аз як триллион доллар буҷети мустақим ба Вазорати дифоъ ихтисос дод, аммо маҷмӯи хароҷот бо муҳосибаи хароҷоти пинҳон ва дармонии бознишастагони низомӣ ба беш аз 2,3 триллион доллар расид. Давлати Амрико барои таъмини хароҷоти ҷанг вомҳои ҳангуфте гирифт ва пардохти фоизи ин қарзҳо низ бори сангине бар иқтисоди Амрико будааст. Илова бар хароҷоти инсонӣ ва молӣ, Амрико ҳазорон дастгоҳ ва таҷҳизоти низомии пешрафтаро ба Афғонистон мунтақил кард, ки бисёре аз онҳо пас аз хуруҷ вайрон ё нобуд шуданд, аз ҷумла беш аз 6 фарванд ҷанганда ва садҳо дастгоҳ чархболу мошинҳои зиреҳпӯш.
Қурбониёни хомӯши ҷанг; хароҷоти инсонии 20 соли ишғоли Афғонистон
Бо ҳузури низомии Амрико ва оғози ҷанг дар Афғонистон, садҳо ҳазор нафар, аз ҷумла даҳҳо ҳазор ғайринизомӣ дар натиҷаи мустақими даргириҳо дар Афғонистон кушта шудаанд. Созмони Милали Муттаҳид эълом кардааст, ки бисёре аз талафоти инсонӣ дар Афғонистон ношӣ аз пайомадҳои ғайримустақими ҷанг монанди камбуди ғизо, об ва хадамоти дармонӣ будааст. Ҳамчунин, ҳудуди сеяки ҷамъияти Афғонистон аз сӯитағзия ранҷ мебурданд, ки ними онҳо кӯдакони зери панҷ сол ҳастанд. Аз сӯи дигар, омори низомиёни амрикоӣ шомили беш аз 2 ҳазору 400 кушта ва беш аз 20 ҳазор захмӣ аст, ки бахше аз онҳо осебҳои мағзӣ ва равонии шадид доранд. Ҳамчунин беш аз 3 ҳазор паймонкори амниятии амрикоӣ ва ҳазорон нерӯи НАТО кушта шудаанд. Дар канори талафоти низомӣ, беш аз 72 хабарнигор ва 444 имдодгар низ ҷони худро дар ин ҷанг аз даст додаанд.
Афғонистон низ бо бузургтарин буҳрони оворагӣ мувоҷеҳ шудааст; беш аз 3 миллион нафар муҳоҷир ба кишварҳои ҳамсоя монанди Эрон ва Покистон рафтаанд ва беш аз 4 миллион нафар дар дохили кишвар бехонумон шудаанд.
Хароҷоти замонӣ ва пайомадҳои сиёсӣ
Ҷанги Афғонистон бо тасвиби Маҷлиси намояндагони Амрико 18-уми сентябри соли 2001 оғоз шуд ва бо 7 ҳазору 262 рӯз, тӯлонитарин ҷанг дар таърихи Амрико буд. George Bush, раисиҷумҳури вақти Амрико, аз ҷанги тӯлонӣ ва густурда сухан гуфт, ки фақат бо нобудии комили гурӯҳҳои террористии ҷаҳонӣ поён меёбад. Бо вуҷуди ин ваъдаҳо, пас аз ду даҳа ҳузури низомӣ, хуруҷи нерӯҳои амрикоӣ дар соли 2021 бидуни дастёбӣ ба субот ва тавсеаи сиёсии комил анҷом шуд ва Толибон бори дигар ба қудрат расиданд. Ин шикаст на фақат эътибори Амрикоро халалдор кард, балки амнияти минтақаро низ ба хатар андохт ва ҷомеаи Афғонистонро дар вазъияти буҳронии сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ қарор дод.
Осеб ба зерсохтҳо ва мероси вайронӣ
Амрико тайи ин солҳо талош кард бо сохти зерсохтҳо ва эҷоди артишу полиси Афғонистон, субот эҷод кунад, аммо хуруҷи ногаҳонӣ ва тахриби амдии бисёре аз таҷҳизот ва зерсохтҳо боиси пастрафти шадиди вазъият шуд. Раиси Созмони ҳавопаймоии Афғонистон эълом карда, ки нерӯҳои амрикоӣ қабл аз тарки фурудгоҳи байналмилалии Кобул 70 дарсади таҷҳизотро нобуд карданд. Илова бар ин, осебҳои густурдае ба дафтарҳои ҳавопаймоӣ ва фурудгоҳҳои дигар ворид шудааст, ки бозсозии онҳо ниёзманд хароҷоти фаровон аст.
Шикасти стратегии Амрико дар Афғонистон; поёни пурхароҷоти як ҳузури 20-сола
Ҷанги Афғонистон яке аз пурхароҷотарин ва тӯлонитарин даргириҳои низомии Амрико дар таърих будааст. Бо беш аз 2 триллион доллар хароҷоти мустақим ва фоизи қарз, талафоти ҷонии бисёр боло барои нерӯҳои амрикоӣ ва афғон, тахриби густурдаи зерсохтҳо ва эҷоди буҳрони инсонӣ, ин ҷанг амалан натавонист ба аҳдофи худ даст ёбад. Хуруҷи шитобзада ва бидуни барномарезии Амрико дар соли 2021, илова бар эҷоди шоки ҷаҳонӣ, нишондиҳандаи шикасти стратегӣ ва сиёсии ин ҳузури 20-сола буд, ки то даҳаҳо таъсироти он бар Афғонистон ва минтақа боқӣ хоҳад монд.
Your Comment