Хабаргузории Абна, гурӯҳи байналмилал - Озар Маҳдаван: Музокироти ғайримустақими Эрон ва Амрико, ки бо миёнҷигарии Умон дар ҳоли анҷом аст, дар шароите идома дорад, ки фазои умумии ин гуфтугӯҳо бо тардид ва бадбинӣ ҳамроҳ шудааст. Мақомоти Эрон яке аз мушкилоти асосиро "танаввуъ ва мавозеи мухталиф"-и мақомоти амрикоӣ медонанд, ки боиси номувофиқатии гуфтор ва рафтори онҳо шудааст. Дар айни ҳол, таҳаввулоти минтақаӣ, аз ҷумла нигарониҳо дар бораи бозгашти таҳримҳои Созмони Милали Муттаҳид ва эҳтимоли таниши низомӣ бо Исроил, ба ин музокирот абъоди ҷадиде бахшида ва аҳамияти онро бештар кардааст.
Дар ин шароит, масоиле чун ғанисозӣ ва контроли таслиҳот ба яке аз чолишҳои асосии музокирот табдил шудаанд. Бо таваҷҷуҳ ба таъкиди ду тараф бар созанда будани гуфтугӯҳо, ба назар мерасад, ки Эрон ва Амрико ҳар ду ба нигоҳ доштани мизи музокирот ва дастрасӣ ба тавофуқе, ки тавонад фишорҳои дохилиро коҳиш диҳад, ниёз доранд.
Хабарнигори Меҳр бо ҳадафи баррасии чолишҳои асосии музокироти Эрон ва Амрико гуфтугӯе бо доктор Раҳмон Қаҳрамонпур, мутахассиси аршади равобити байналмилал анҷом дода, ки матни комили он дар идома меояд:
Ба гуфтаи мақомоти Эрон, яке аз мушкилоти асосӣ дар музокироти ҷорӣ миёни Теҳрон ва Вашингтон, "танаввуъ ва мавозеи мухталиф"-и мақомоти амрикоист, ба гунае ки гуфтори онҳо дар расонаҳо ва дар пушти мизи музокирот ҳамхонӣ надорад. Масалан, Стив Виткоф, музокиракунандаи аршади Амрико, дар ибтидо ба навъе эълон кард, ки Вашингтон бо ғанисозӣ дар хоки Эрон мушкиле надорад, аммо ба мурур мавозеи дигаре аз сӯи мақомоти амрикоӣ баён шуд. Ин танаввуъ чӣ маъное метавонад дошта бошад? Оё як равиш ва тирфи музокиротист ё нишонаи сардрагумии давлати Амрико дар музокирот?
Ба назари ман, ин тағйирот умдатан як тактикаи музокиротӣ будааст. Масалан, давлати Трамп дар мавриди масоили дигар, мисли Украина низ ба ҳамин шева амал карда ва тағйироти қобили таваҷҷуҳеро шоҳид будаем. Дар мавриди Эрон низ ба назар мерасад, ки ин тағйири мавозеъ ба хотири нигоҳ доштани тарафи муқобил дар мизи музокирот ва одат додани он ба гуфтугӯҳо тарҳрезӣ шудааст, то аз ин тариқ тавонанд имтиёзоти лозимро ба даст оранд.
Аз як ҷиҳати фаннӣ, метавон гуфт, ки ҷаноби Виткоф ба далели набудани огоҳии кофӣ аз мавзуъоти контроли таслиҳот, дар бархе маворид изҳороте матраҳ кард, ки аз назари фаннӣ мухолиф буданд. Масалан, ӯ аввал ба қабули ғанисозӣ дар хоки Эрон ишора кард ва сипас гуфт, ки ғанисозӣ бояд танҳо дар шароити хос анҷом шавад.
Илова бар ин, дар дохили тими Трамп, ба хусус пеш аз барканории Майкл Валтз, дидгоҳҳои мухталифе вуҷуд дошт, ки ин ихтилофҳо дар музокирот низ худро нишон дод. Дар ин замина, ду дидгоҳи асосӣ вуҷуд дошт: яке дидгоҳи тунд ва қоил ба бархӯрди сахт бо Эрон ва дигаре дидгоҳи миёнаравтар, ки бар тамос бо Эрон таъкид дошт. Дар ниҳоят, ин дидгоҳҳо бояд ба тасмимгирии ниҳоии Трамп хатм мешуд.
Аз ин рӯ, метавон гуфт, ки ин равиш ҳам ба унвони як тактикаи музокиротӣ қобили таҳлил аст ва ҳам нишондиҳандаи вуҷуди дидгоҳҳои мухталиф дар дохили тими Трамп аст.
Ба назар мерасад, ки гиреҳи асосии музокироти Амрико ва Эрон масъалаи ғанисозӣ бошад. Оё ин танҳо масъалаи асосии музокирот аст ё масоили дигар низ дар идома метавонад чолишзо бошад, ки ҳанӯз ба он пардохта нашудааст?
Бояд таваҷҷуҳ дошта бошем, ки маҷмӯае аз мавзуъот рӯи мизи музокироти ду тараф қарор дорад. Эрон хоҳони барчида шудани таҳримҳо, нақлу интиқоли озоди манобеи молӣ, фурӯши нафт ва лағви сойири таҳримҳост. Дар тарафи муқобил, Амрико низ хостаҳои хоссе дорад. Аммо аз назари фаннӣ ва ба лаҳози ҳуқуқи байналмилал ва контроли таслиҳот, масъалаи ғанисозӣ аз ибтидои таъсиси Паймони Нерӯи Ҳастаӣ (NPT) яке аз асоситарин мавзуъоти мавриди ихтилоф буда ва ҳанӯз ҳам ҳаст.
Далели ҳассосияти мавзуи ғанисозӣ ба истифодаи дугонаи ин технология дар кишварҳо бармегардад; ин технология ҳам истифодаи сулҳомез дорад ва ҳам метавонад дар сохти силоҳи ҳастаӣ истифода шавад. Аз ин рӯ, ҳассостарин бахши давраи сӯхти ҳастаӣ, ғанисозист. Дар гузашта низ борҳо тарҳҳое мубтанӣ бар эҷоди як бонки сӯхти байналмилалӣ ба хотири ҷилавгирӣ аз ғанисозӣ дар дохили кишварҳо матраҳ шудааст.
Аз сӯи дигар, дар конфронсҳои бознигарии NPT, ҳамвора мавзуи ғанисозӣ ва моддаи чаҳоруми ин паймон яке аз мавзуъоти мавриди ихтилофи ҷиддӣ будааст. Аз ин рӯ, аз ҳар зовияе, ки ба ин мавзуъ нигоҳ кунем, масъалаи ғанисозӣ муҳимтарин мавзуъ дар контроли таслиҳот ва ҳуқуқи байналмилали марбут ба Паймони Манъи Ишшоа ё ҳамон NPT ба шумор меравад.
Агар ин ихтилоф ҳал шавад, метавон умедвор буд, ки сойири мавзуъоти мавҷуд низ ба навъе ҳаллу фасл шаванд, чун ин масоил ба андозаи мавзуи ғанисозӣ аҳамият надоранд ва ба таври мустақим ба сохти силоҳи ҳастаӣ марбут нестанд.
Бо таваҷҷуҳ ба мавозеи ду тараф, интизор мерафт, ки музокирот пас аз даври панҷум идома наёбад, аммо ҳар ду тараф бар созанда будани музокирот таъкид карданд. Чӣ интизороте аз ояндаи музокироти Эрон ва Амрико доред ва оё фикр мекунед тавофуқе дар ояндаи наздик мумкин аст?
Дар мавриди идомаи музокирот, метавон ба чанд нуқтаи муҳим ишора кард. Бархе бар ин боваранд, ки ҳам Эрон ва ҳам Амрико ба нигоҳ доштани мизи музокирот ниёз доранд. Амрико ба дунболи ин аст, ки нишон диҳад сиёсати хориҷии Трамп коромад буда ва ҳанӯз имкони дастрасӣ ба тавофуқ вуҷуд дорад. Аз сӯи дигар, Эрон низ ба ин мизи музокирот ниёз дорад, то фишорҳои хориҷиро коҳиш диҳад ва шароити иқтисодии дохилиро то ҳадде маҳор кунад.
Далели дуввум метавонад ба миёнҷигарии Умон ва илова шудани Қатар ба гурӯҳи миёнҷигарон миёни Теҳрон ва Вашингтон баргардад. Ба назар мерасад, ки дар ин давр, нақши Умон аҳамияти вижае дорад, чаро ки эътимоди миёни Эрон ва Умон қобили таваҷҷуҳ аст. Ба ҳамин далел, Эрон пазируфт, ки дубора дар мизи музокирот ҳузур ёбад.
Бо ин ҳол, бояд дид, ки оё ин раванди идома хоҳад ёфт ё хайр. Агар музокирот ба ҳамин шакл идома ёбад ва ҳеҷ гушоиш ё пешрафти хоссе дар он рух надиҳад, фазои дохилии ҳар ду кишвар мухталиф хоҳад шуд. Дар ин шароит, мумкин аст ҳар яке аз тарафҳо тарҷеҳ диҳанд, ки мизи музокиротро, ҳатто ба сурати муваққат ва ба далелҳои тактикӣ, тарк кунанд.
342/
Your Comment