Ба гузориши Абна аз хабаргузории Меҳр бо истинод ба Ҳасан Шукуҳӣ Нисоб: Бо фаро расидани рӯзи 29 апрели 2025 (9 урдибеҳишти 1404), давлати дуюми Доналд Трамп вориди садумин рӯзи худ шуд; даврае, ки бо тағйироти густурда ва иқдомоти суръатманд дар ду заминаи дохилӣ ва хориҷӣ ҳамроҳ будааст.
Дар арсаи дохилӣ, Трамп бо равиши истибдодӣ ба поксозии густурдаи баданаи идории федералӣ, ташдиди сиёсатҳои муҳоҷиратӣ ва иҷрои барномаҳои иқтисодии баҳсбарангез амал кард, ки иқтисоди дохилӣ вориди марҳилае пурталотум шуд.
Дар заминаи сиёсати хориҷӣ низ ӯ бо нигоҳ доштани шиори “Амрико аввал” ҳамзамон бо фишори бештар бар Чин, музокироти ғайримустақим бо Эронро оғоз кард, кумакҳои низомӣ ба Украинаро шарти сохт ва тарҳҳои ҷаҳонталабонае барои ташкили империя ва густариши нуфузи Амрико дар нимкураи ғарбӣ тарроҳӣ намуд.
Абъоди сиёсати дохилии Трамп дар 100 рӯзи аввал
Муҳимтарин мавзӯъҳои марбут ба сиёсати дохилии Трамп дар сад рӯзи аввали зиминдорӣ иборатанд аз ихроҷи фаллаии коргарони федералӣ, ташдиди сиёсатҳои муҳоҷиратӣ ва буҳрони молӣ ва маъишатӣ.
- Поксозии густурдаи коргарони федералӣ ва шарти вафодорӣ
Дар яке аз иқдомоти баҳсбарангези 100 рӯзи аввал, Доналд Трамп барномае барои поксозии амиқ дар баданаи давлати федералӣ ба иҷро гузошт. Ӯ бо истифода аз фармони иҷроии ҷадиде, табақабандии ҷадиди корӣ эҷод кард, ки ба президент ин ихтиёрро медод, то коргарони федералиро, ки дар постҳои мудирятӣ ва тасмимсоз қарор доранд ва бо сиёсатҳои давлат ҳамсӯ нестанд, ба осонӣ ихроҷ ё ҷойгузин кунад.
Ин иқдом ба ихроҷ ё каноргузоштани ҳазорон нафар аз кормандон дар ниҳодҳое чун Вазорати додгустарӣ, Вазорати умури хориҷа, Вазорати омӯзиш, ва ҳатто ожонсҳои амниятӣ анҷомид. Давлат таъкид кард, ки бақои кормандон дар симатҳои калидӣ аз ин пас мунтасар ба тааҳҳуди вафодорӣ ба барномаҳои президент аст, на фақат собиқа ё тавонмандии касбии онҳо. Кормандон барои мондан дар постҳои ҳассос, бояд ба таври расмӣ эълон мекарданд, ки аз ҷиҳатгириҳои сиёсии давлат ҳимоят мекунанд.
- Ташдиди сиёсатҳои муҳоҷиратӣ ва сахтгириҳои бесобиқа дар марзҳо
Дар оғози давраи дуюм, Трамп муҳоҷиратро дубора ба яке аз меҳварҳои асосии сиёсати дохилии худ табдил кард. Ӯ фавран тарҳи сохти девори марзӣ бо Мексикаро бо будҷаи бештаре эҳё кард ва ваъда дод, ки ин бор “бидуни мусолиҳа” ин тарҳ ба поён хоҳад расид. Чандин ҳазор нерӯи амнияти марзии ҷадид истихдом шуданд ва технологияҳои назоратӣ монанди паҳподҳо ва дурбинҳои гармоӣ дар эмтидоди марз мустақар шуданд.
Ҳамзамон, сиёсатҳои паноҳандагӣ ба шиддат маҳдудтар шуд. Трамп фармони иҷроии ҷадиде содир кард, ки тибқи он дархосткунандагони паноҳандагӣ бояд дар кишвари сеюми амн мунтазири посух бимонанд ва раванди пазириши онҳо дар Амрико амалан моҳҳо ё солҳо ба таъхир меуфтод. Бисёре аз паноҳҷӯёне, ки қаблан иҷозаи вуруд ба Амрико доштанд, ҳоло дар кишварҳои марзӣ монанди Мексика ё Гватемала муъаттал мемонданд. Илова бар ин, зарфияти пазириши солонаи паноҳандаҳо ба поинтарин мизони худ дар даҳаҳои ахир коҳиш ёфт.
- Сояи ҷанги боҷӣ бар иқтисод ва бозорҳои молии Амрико
Дар оғози давраи дуюм, Трамп бо эълони коҳишҳои молиётии ҷадид ва сиёсатҳои ташвиқи тавлиди дохилӣ, мавҷе аз хушбинии иқтисодӣ ба роҳ андохт. Коҳиши молиёти ширкатҳо, тасҳили муқаррароти касбу кор ва ироаи имтиёзоти вижа ба соноати тавлидӣ боис шуд сатҳи шуғл дар бахшҳои саноатӣ афзоиш ёбад ва нишондиҳандаҳои бурс ба таври муваққат ҷаҳиш кунанд.
Аммо ба мувофиқати ин сиёсатҳо, Трамп боҷҳои сангине бар воридоти коло аз тақрибан 70 кишвари ҷаҳон аз қабили Чин, Мексика, Канада ва ҳатто бархе шарикони аврупоӣ татбиқ кард. Ин боҷҳо, ки қарор буд аз соноати дохилӣ ҳимоят кунад, ба суръат боиси афзоиши ҳазинаи воридоти маводи хом барои корхонаҳои амрикоӣ шуд. Соноати худравсозӣ, кишоварзӣ ва электроник, ба хусус таҳти таъсири ин сиёсат қарор гирифтанд ва бо афзоиши ҳазинаҳои тавлид ва коҳиши рақобатпазирӣ мувоҷеҳ шуданд.
Тӯле накашид, ки ин фишорҳо ба иқтисоди густардатари Амрико низ сароят кард. Нархи колои масрафӣ шурӯъ ба афзоиш кард ва таварум фаротар аз пешбиниҳо боло рафт. Кишоварзон ба далели талофии Чин дар татбиқи боҷҳои мутақобил, бозорҳои содиротии худро аз даст доданд ва мавҷе аз варшикастагӣ дар бархе минтақаҳои рустоӣ ба роҳ уфтод. Ҳамчунин норозияти ширкатҳои бузург ва иттиҳодияҳои тиҷоратӣ аз ин сиёсатҳо боло гирифт, чаро ки бисёре аз бингаҳҳои иқтисодӣ ҳушдор доданд, ки боҷҳо амалан мисли як молиёти пинҳон бар масрафкунандагони амрикоӣ амал мекунад.
Дар робита бо бозорҳои молии низ Трамп рикордҳое ба номи худаш сабт кард. Вай унвони бадтарин шурӯъи 100 рӯза барои бозори саҳҳомии Амрико аз даҳаи 1970 то кунунро ба феҳристи сувобиқи манфии худ дар Коши Сафед илова кард. Нишондиҳандаи “S&P 500”, яке аз беҳтарин дамосанҷҳои саломати куллии бозори саҳҳомии Амрико, аз рӯзи таҳлифи Трамп дар 20 январ то фосилаи чанд рӯз монда ба садумин рӯзи раёсатҷумҳурии ӯ 7.9 дарсад суқут кард. Ин натиҷа фақат аз Ричард Никсон, ки дар 100 рӯзи аввали давраи дуюми раёсатҷумҳурии худ дар соли 1973 уфти 9.9 дарсадии ин нишондиҳандаро таҷриба кард, беҳтар аст.
100 рӯзи тӯфонӣ; сиёсати дохилӣ ва хориҷии Трамп дар ин муддат чӣ гуна гузашт?
Панҷ меҳвари сиёсати хориҷии Трамп дар 100 рӯзи аввал
Муҳимтарин мавзӯъҳои марбут ба сиёсати хориҷии Трамп дар сад рӯзи аввали зиминдорӣ иборатанд аз коҳиши ҳимоят аз Украина, музокирот бо Эрон, ҷанги боҷӣ бо Чин, талош барои ташкили империя бо илҳоқи Панама-Канада-Гренландия ва ғайра.
- Фишор бар Украина ва музокирот бо Русия барои азсаргирии равобит
Трамп тайи сад рӯзи аввали давлати худ, “Володимир Зеленский”, президенти Украинаро барои пазириши оташбас таҳти фишор гузоштааст. Дар яке аз иқдомоти баҳсбарангез, Трамп ба таври расмӣ эълон кард, ки Амрико кумакҳои низомӣ ва молиро ба Украина муъаттақ мекунад, магар ин ки Иттиҳодияи Аврупо саҳми бештаре аз бори ҳимоят аз Украинаро бипазирад.
Трамп муътақид аст, ки Амрико беш аз ҳад даргири ҷанге шудааст, ки “манофеи мустақими амнияти миллии Амрико” дар он камтар дида мешавад. Ин сиёсат боиси сардрагумии роҳбурдии Киев шуд ва фишори мусоъиде бар Иттиҳодияи Аврупо ворид намуд, то ҳазинаҳои ҷангро боло бибарад. Ҳамзамон, Трамп дар садади имзои тавофуқ дар заминаи манобеъ ва захоири маъданӣ Украина ба арзиши 500 миллиард доллар баромад.
- Се давраи музокироти ғайримустақим бо Эрон
Дар ҷараёни 100 рӯзи аввали давлати дуюми Трамп, бар хилофи мавозеъи тунди ибтидоӣ, масири музокироти ғайрирасмӣ миёни Амрико ва Эрон кушода шуд. Се давраи музокираи маҳрамона дар Масқат ва Рим баргузор шуд, ки тамаркузи асосии он бар бартарафсозии таҳримҳои золимона алайҳи Эрон ва масъалаи ҳастаӣ буд. Ин музокирот таҳти мудирияти тимҳое аз Вазорати хориҷаи Амрико ва Вазорати умури хориҷии Эрон ва бо миёнҷигарии Умон анҷом шуд ва тибқи мавозеъи эъломии дипломатҳо музокирот рӯ ба ҷалло ва созанда будааст.
Қарор аст чаҳорумин давраи музокирот шанбеи оянда дар Масқат оғоз шавад, ки ба далели ҳассосияти боло, мақомоти ду тараф талош доранд ҳатто аз дарзи ҷузъиёт ба расонаҳо ҷилавгирӣ кунанд. Бо ин вуҷуд, фазои мусбати ҳоким бар музокирот, умедвориҳоро барои дастёбӣ ба тавофуқ афзоиш додааст.
- Уқубнишинии Трамп аз ҷанги боҷӣ ба истиснои Чин
Дар заминаи тиҷорати ҷаҳонӣ, Трамп пас аз мушоҳидаи табъоти иқтисодии дохилии боҷҳои боло, дар тасмими ғайримунтазира эълон кард, ки тайи бозеи 90 рӯза, бахши умдаи боҷҳое, ки дар давраи қабл бар колои ғайричини (мисли Аврупо, Канада, Мексика ва Кореяи Ҷанубӣ) татбиқ шуда буд, лағв хоҳад шуд. Ин тасмим бо ҳадафи тасбит бозорҳои дохилӣ, ҷилавгирӣ аз рикӯди таварумӣ, ва бозёбии равобити иқтисодии заифшуда иттихоз шуд. Бо ин ҳол, боҷҳо алайҳи Чин бо шиддати бештар (145 дарсад) афзоиш ёфтанд; иқдоме, ки ба тақобули Пекин ва татбиқи боҷи 125 дарсадии бар колои амрикоӣ мунтаҳӣ шуд. - Равобити коҳанда бо НATO ва Иттиҳодияи Аврупо
Трамп дар 100 рӯзи аввал бори дигар аз ҳазинаҳои низомии НATO интиқод кард ва таҳдид кард, ки агар аъзо будҷаи дифои худро ба 2 дарсади тавлиди нохолиси дохилӣ нарасонад, Амрико ҳузури низомии худ дар Аврупоро коҳиш хоҳад дод. Ӯ ҳамчунин равобит бо Иттиҳодияи Аврупоро сардтар ва мақомоти Брюсселро ба “суистифодаи иқтисодӣ аз Амрико” муттаҳам кард. Ин мавозеъ боиси эҷоди шикофҳои ҷадиде дар равобити фароатлантик шуд, ба тавре ки бархе раҳбарони аврупоӣ шурӯъ ба баҳс дар бораи “истиқлоли роҳбурдии” бештар аз Амрико карданд. Дар ҳамин робита дирӯз душанбе яъне як рӯз қабл аз 100 рӯза шудани давлати Трамп, “Франк-Валтер Штайнмайер” президенти Олмон тайи суханроние дар мақари НATO ваъда дод, ки Берлин бо тақвияти низомӣ ва зерсохтории худ, ба меҳвари асосии дифои Аврупо табдил шавад. - Рӯёи ташкили империя бо илҳоқи Панама-Канада-Гренландия
Дар яке аз ҷаҳонталабонаҳои тарҳҳои сиёсати хориҷии 100 рӯзи аввал, Трамп тарҳеро оғоз кард, ки ҳадафи он илҳоқи тадриҷии Канада, Гренландия ва Панама ба доманаи мустақими нуфузи сиёсӣ ва иқтисодии Амрико буд. Трамп дар суханрониҳои расмӣ ва маҳофили дохилӣ эълон кард, ки ин кишварҳо ба лаҳози манобеъи табиӣ, мавқеъияти жэополитикӣ ва зарфиятҳои иқтисодӣ, ҷузъи “манофеи ҳаётии миллии Амрико” ҳисоб мешаванд.
Дар ҳамин росто, музокироти маҳрамонае бо бархе чеҳраҳои иқтисодӣ ва сиёсии Канада оғоз шуд, то тарҳҳои азим нафтӣ ва маъданӣ таҳти контроли Амрико дарояд ва аз тариқи пайвандҳои молии ва низомии амиқ, заминаи “иттиҳоди доимӣ” ду кишвар фароҳам шавад. Ҳамзамон, дар Гренландия низ талошҳое барои харид ё иҷораи дарозмуддати бахшҳои васеъи сарзаминҳои қутбӣ сурат гирифт, то Амрико ба манобеъи маъданӣ ва масирҳои баҳрии оянда дар уқёнуси манҷамиди шимолӣ дастрасӣ дошта бошад.
Ҳамчунин дар ин муддат Панама ба унвони ҳалқаи ҷанубии ин империя мавриди ҳадаф қарор гирифт; Амрико тарҳҳои зерсохтории азиме дар атрофи Канали Панама пешниҳод кард ва дар муқобил, имтиёзоти иқтисодӣ ва низомии сангине талаб кард. Трамп таъкид дошт, ки Канали Панама бояд “таҳти контроли муассири Амрико” боқӣ бимонад ва нуфузи дигар қудратҳо ба ин минтақа ба таври комил қатъ шавад. Ба рағми вокуниши манфии ибтидоии Канада, Дания ва бархе гурӯҳҳои дохилии Панама, Трамп тарҳи “империяи иқтисодии шимолӣ”ро на ба унвони як ишғоли низомӣ, балки ба унвони “идғоми ихтиёрӣ дар як блоки бузургтари иқтисодӣ-сиёсӣ” муаррифӣ кард; ҳарчанд нозирон байналмилалӣ ин равишро чизе ҷуз як раванди илҳоқи тадриҷӣ ва таҳмилшуда намедонанд.
Фарҷоми калом
Амалияти 100 рӯзаи Трамп аз нигоҳи назарсанҷиҳо, ки аз коҳиши чашмгири маҳбубияти вай нишон доранд, бисёр номатлуб ба тасвир кашида шудааст. Назарсанҷии чанд рӯзи пеши шабакаи амрикоии “CNN” низ нишон медод, ки мизони маҳбубияти Трамп дар остонаи садумин рӯзи бозгашташ ба қудрат ба поинтарин ҳади худ расида ва камтар аз ҳар раисҷумҳури дигари Иёлоти Муттаҳида дар дасткам ҳафт даҳаи гузашта аст.
Рӯзномаи “Гардиан” низ дирӯз душанбе дар матлабе навишт: “Доналд Трамп” дар 100 рӯзи аввали бозгашташ ба қудрат, ба хубӣ собит кардааст, ки давраи дуюми раёсатҷумҳурии ӯ бидуни шак бадтарин давра дар таърихи Амрико хоҳад буд.”
Ин рӯзнома бо таъкид бар ин ки “бадтарин ва хатарноктарин бахш аз барномаҳои Трамп, ҷанги ӯ бо демократия ва қонуни асосӣ аст”, ба иқдомоти раисҷумҳури Амрико аз ҷумла “сарпичии аз дастуроти доварон, ихроҷи афрод бидуни тайи раванди қонунӣ, пешниҳоди номзадӣ барои давраи сеюми раёсатҷумҳурӣ, дархости истизоҳи довароне, ки алайҳи ӯ ҳукм медиҳанд, афви садҳо муҷрими шашуми январ [ҳамлакунандагон ба бинои Конгресси Амрико], заифсозии ниҳодҳои федералӣ ва ихроҷи ғайриқонунии ҳазорон корманди федералӣ ва мамнӯъ кардани китоб дар китобхонаҳои низомӣ” ишора кард.
342/
Your Comment